De betekenis en achtergrond van de ring uit ‘Lord of the Rings’

Bronnen van de Ring

Geen ring is beroemder dan die ‘One ring to rule them all’ uit het epische boek ‘The lord of the Rings’ van JRR Tolkien. Geen Ring heeft ook tot meer controverse geleid. Waar komt hij vandaan en wat is zijn betekenis? In dit volgende stuk behandel ik eerst een aantal mythische ringen die de inspiratiebron voor de Ring van Tolkien geweest zouden kunnen zijn. Vervolgens ga ik op zoek naar de mogelijke diepere betekenis van dit krachtige symbool.

Velen hebben geprobeerd Tolkien’s ring te herleiden tot één bepaalde ring uit oudere verhalen. De meest genoemde ringen zijn dan de ring van Gyges, de ring van Owain en Luned, de ring van Salomo en vooral de ring van de Nibelungen. Met de eerste twee deelt ‘the one ring’ niet veel meer dan zijn capaciteit om de drager ervan onzichtbaar te maken. Het is zeker aannemelijk dat de belezen professor Tolkien deze verhalen heeft gekend. En voor zover het de functie van de Ring betreft in ‘The Hobbit’ zijn ze vergelijkbaar. Bij het Welshe Arthurverhaal ‘The lady of the fountain’ (14e eeuw noj) krijgt de ridder Owain de ring van jonkvrouwe Luned om hem onzichtbaar te maken voor zijn vijanden. De ring is hier een magische hulp om uit een penibele situatie gered te worden.
Bij het verhaal uit de Republiek van Plato (375 voj) gaat het meer om de morele implicatie van een onzichtbaar makende ring. Gyges vindt de ring in een grot om de vinger van een dode reus. Hij steelt de ring en kan vervolgens ongezien in de slaapkamer van de koningin komen om haar te verleiden. Plato gebruikt dit verhaal als voorbeeld bij de vraag of iemand ook moreel gedrag vertoont als hij niet het risico heeft om betrapt te worden. (1)

De opera ‘Der Ring des Nibelungen’ van Wagner (1853-1874) heeft veel aandacht gekregen als mogelijk voorbeeld voor Tolkien. Met de ring uit dit verhaal zou de eigenaar – de dwerg Alberich – wereldmacht kunnen krijgen, maar hij moet daarvoor wel alle liefde uit zijn leven bannen. Dit heeft een oppervlakkige gelijkenis met de ring van Tolkien die ook macht brengt en de drager ervan corrumpeert. Toch zegt Tolkien zelf: ‘Both rings were round, and there the resemblance ceases‘. Die Ring des Nibelungen is gebaseerd op de Edda, de Volsungen saga en het Nibelungenlied. In deze middeleeuwse verhalen uit IJsland en Duitsland komt een ring voor die bezit kan laten groeien en die vervloekt is. De eigenaar wordt met het bezit van de ring vervloekt en zal ellendig om het leven komen. Deze ring – ook wel Andvaranaut genoemd – is intrigerend, maar toch weer heel anders dan die uit ‘The Lord of the Rings’. (2)

De ring van Salomo

De laatste mogelijke inspiratiebron is de ring van Salomo, de wijze koning der Joden, die in de Middeleeuwen werd gezien als een magiër. Salomo had een ring waarmee hij o.a. alle demonen of geesten kon beheersen. Het was een zegelring met op het zegel het teken van de Davidsster (ook wel Salomonszegel genoemd). Hij zette de koning der geesten Asmodeus en zijn hele geestenvolk aan het werk. Zij moesten van hem de tempel van Jeruzalem bouwen. Echter op een dag lette Salomo niet goed op en Asmodeus wist zijn ring te bemachtigen. Hij toverde de koning mijlen ver weg en deed zich daarna zelf voor als de koning. De werkelijke Salomo moest al bedelende thuis proberen te komen. De ring werd door de duivelse Asmodeus in de zee geworpen en daarmee leek hij verloren. Maar een vis verzwolg de ring en werd vervolgens ‘toevallig’ gevangen door Salomo. Hij kon zijn rechtmatige plaats als koning weer innemen.

Zo kan je zeggen dat deze ring net als dè Ring naar zijn oorspronkelijke eigenaar terug wil. Verder kunnen zowel deze ring als de ring uit ‘The lord of the Rings’ hele volkeren in hun macht houden. Ze hebben vooral macht over de lagere geesten, die makkelijker te corrumperen zijn. Maar ook de grotere geesten zoals koningen zijn te bedwingen. Ook is de bezitter voor zijn macht, afhankelijk van het in eigendom zijn van de ring. Zodra hij die verliest is zijn macht verdwenen. Een Arabische pré-Islamitische tekst zegt het volgende: ‘Toen nam Salomo zijn ring en deed hem om en sprak: Dit is de ring waarin mijn gehele macht en heerschappij is gelegen, om alle schepselen en weerspannige duivels te gebieden.’ (3) Qua esoterische betekenis komt – mijns inziens – deze ring nog het meest overeen met de Ene Ring.

Toch wat ook de inspiratiebronnen  van Tolkien zijn geweest; naar mijn mening gaat het nooit om een directe ontlening, maar meer om een sublimering van alle magische ringen waar hij ooit over heeft gelezen.

De diepere betekenis van ‘The Lord of the Rings’

De volgende vraag is nog iets prangender dan vorige: Is er een diepere betekenis te vinden in de boeken van Tolkien (en dan vooral in de Ring) en zo ja welke? In ieder geval ontkent Tolkien zelf categorisch dat hij ‘The Lord of the Rings’ – en daarmee wat dan ook over de Ring – geschreven heeft als een allegorie. Hij zegt zelfs: ‘Wat betreft een diepere betekenis of een boodschap, in de bedoeling van de schrijver is die er niet. Het is niet allegorisch en het verwijst niet naar iets hedendaags. (Hij was vooral wars van de indertijd veel gemaakte vergelijken met de eerste of tweede wereldoorlog.) Dit betekent echter niet dat er geen diepere mythische laag in het boek te vinden is. Het was de intentie van de professor om de Noorse mythen te moderniseren en mogelijk zelfs om een soort van Angelsaksische mythologie te creëren. (4)

Persoonlijk  vind ik de diepere betekenis, die op onbewuste wijze in het boek terecht is gekomen, het interessantst. Tolkien praatte niet over zijn boek als een verdichtsel, maar als een kroniek van ware gebeurtenissen. Hij vertelde over zijn schrijfproces: ‘… De verhalen ontstonden in mijn geest als gegeven dingen… en altijd had ik het gevoel dat ik iets aan het optekenen was dat er al was..’ Maar als deze gebeurtenissen niet hier hebben plaatsgevonden, waar dan wel? Voor mij speelt het verhaal zich af in de innerlijke wereld en vertelt iets over de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn. De ring is hierin een cruciaal concept. (5)

De esoterische betekenis van de Ene Ring

Voor mij is de ring te zien als een omsingeling – en daarmee verduistering – van je perceptie. Dit omringen van je ervaringswereld is het kosmische spel van de demiurg die bepaalt wat je wel en wat je niet kan ervaren, zodat hij je kan manipuleren om je energie af te staan aan hem. Je wordt een slaaf van de beperking van je visie door toedoen van de Ring. Wie zoals Sauron de perceptie van een ander kan beheersen, smeedt op die wijze een band of Ring waarmee hij die ander aan zich kan binden en tot slaaf kan maken. Dit kan ook bedoelt zijn voor goede doeleinden, zoals bij de wijze koning en tovenaar Salomo. Hij bedwong met zijn ring Asmodeus, de koning der geesten. Zo werd hij gedwongen om samen met zijn demonenleger de beroemde tempel van Jeruzalem te bouwen. (6) Gandalf wordt verleid om de ring op een dergelijke wijze te gebruiken, maar weerstaat dit. Sauron gebruikt zijn ring alleen ten kwade. Hij kan met zijn Ring een leger van orcs, goblins en mensen domineren naar zijn wil. Hij wil er ook de elfen, dwergen en goede mensen mee bedwingen en corrumperen. Zijn doel is de complete macht over en vervolgens vernietiging van al het goede in de wereld, niets meer en niets minder! Voordat dit kan gebeuren worden zijn snode plannen echter verijdeld door de vernietiging van de Ring. De macht van de Ring is alleen te bedwingen als de drager van de Ring al grote macht bezit. De meester van de Ringen had deze macht. Dragers van de Ring zoals Gollum en Frodo, die slechts kleine geesten zijn, worden er door gecorrumpeerd en er uiteindelijk volkomen door beheerst.

Deze ringvorm komen we in de Noorse mythologie ook tegen als een draak-slang die rondom de hele wereld ligt. Dit is de Midgaardslang Jörmungand wat ‘machtige schim’ betekent. Niemand lijkt voorbij de perceptie van de bekende wereld te kunnen komen door de angst voor deze draak. Maar eigenlijk is deze draak slechts een illusie. Wie de zwakke plek van de draak kent (meestal ligt deze in het hartcentrum) kan hem verslaan. Thor verslaat deze draak in de eindtijd. In de Volsunga Saga wordt dit tot menselijke proporties terug gebracht door middel van de held Sigurd. Hij is te zien als de menselijke tegenhanger van Thor. Hij verslaat de draak Fafnir. Dit is een draak met een zwakke plek op borsthoogte èn met een schat, inclusief een verdoemde ring. Vervolgens kan Sigurd door de ring van vuur gaan die de tovenaar-godheid Odin om de burcht van Brunhilde heeft gemaakt. Zij ligt daar in een betoverde slaap en alleen hij is dapper genoeg om met zijn paard door de vlammenwal heen te springen en haar zo uit haar toverdroom te bevrijden. Bij Tolkien zien we dezelfde motieven bij de draak Smaug, maar ook bij de angst en verlamming veroorzakende Nazgul, de negen koningen die door hun ringen onder de macht van Sauron stonden.

Het gedicht, de negen, zeven, drie en één

Three Rings for the Elven-kings under the sky,
seven for the Dwarf-lords in their halls of stone,
nine for Mortal Men doomed to die,
one for the Dark Lord on his dark throne
in the Land of Mordor where the Shadows lie.

One Ring to rule them all,
one Ring to find them,
one Ring to bring them all
and in the darkness bind them
in the Land of Mordor where the Shadows lie.

Zo luidt het gedicht waarmee ‘The Lord of the Rings’ begint. Maar wat betekent het? De mensen kennen volgens de Noorse mythologie negen werelden. Drie werelden boven ons (Asgaard), drie in het midden (Midgaard of Middle-earth) en drie onder ons (Helheim). Voor de elfen zijn er slechts drie werelden. De boven- midden en onderwereld. Met de ringen van lucht (Vilya), water (Nenya) en vuur (Narya) konden zij elementenwerelden van onbezoedelde schoonheid vormen. Zij zien de wereld nog veel meer als een geheel en waren daardoor niet door Sauron te corrumperen. De dwergen kennen zeven werelden, die zij zien als zeven bergen. (Vandaar ook Sneeuwwitje en de zeven dwergen.) Zij hebben hun eigen domein – de onderwereld – nog niet opgedeeld in drie delen. Daardoor kennen ze ook alle geheimen van Moeder Aarde en kunnen zij op schier magische wijze schatten uit de aarde onttrekken. Zij konden met behulp van hun zeven ringen de onderaardse wereld van het element aarde vormen tot een grote schoonheid, bergplaats voor onnoemelijk rijke schatten. De opdeling van de wereld in negen stukken, maakte een verdere opdeling onontkoombaar. De negen menselijke ringdragers werden één voor één tot slaaf gemaakt van de Heer der Ringen. De éne Ring is geen ring van éénheid, maar juist de ontkenning daarvan. Het is de mathematische nul, de ontkenning van al wat leeft. Het maakt iedereen tot inwoners van Mordor, het duistere en onvruchtbare land.

Voor zover de ring gebruikt wordt als instrument kan het slechts leiden tot het kwade. De ring van Sauron is een ring van duisternis, angst en onwetendheid. Zij vervormt de werkelijkheid tot een verwrongen en versplinterde veelheid en spiegelt de verslaafde mensheid voor dat dit alles is. Wanhopig probeert de mens zijn geluk te vinden in de verbrokkelde materie, maar wordt zo door de heer van die duistere materie tot slaaf of orc/demon gemaakt. Om te weten om welke verslavingen dit gaat hoeven we alleen maar om ons heen te kijken.
De werkelijke éénheid voorbij de drie werelden van de elfen heeft geen enkele ring meer nodig, in deze wereld is geen beperking, geen omwalling, maar alleen oneindigheid en overvloed zowel in tijd als in ruimte. Deze onbeperkte wereld is voor ons die geleerd hebben om te leven vanuit schaarste onvoorstelbaar. Alleen de Ringdrager als Meester der Ringen weet het grote geheim: ook de Ring is een illusie, er is geen Ring! (7)

Abe van der Veen

Voor een uitleg over de achtergronden van de Hobbit zie: http://abedeverteller.wordpress.com/2012/12/10/hobbits-goblins-en-hobgoblins/

1) Mabinogion – Lady of the fountain p. 164
http://en.wikipedia.org/wiki/Ring_of_Gyges

2) Tolkien A look behind the Lord of the Rings – Lin Carter p.133
Edda – vert. M. Otten (Reginsmal) p.162
http://www.isi.org/lectures/text/pdf/birzer.pdf
http://nl.wikipedia.org/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen

3) Munin Nederlander – Thule p.41
http://en.wikipedia.org/wiki/Solomon

4) Tolkien A look behind the Lord of the Rings – Lin Carter p.132
‘As for any inner meaning or ‘message’, it has in the intention of the author none. It is neither allegorical nor topical’
http://home.comcast.net/~mithrandircq/Silmarillion_sources.htm#_ftn1
http://www.conservapedia.com/The_Lord_of_the_Rings (Noot onderaan)

5) http://www.hudiwoga.nl/Artikelen/Prana/Prana.asp: Hij schreef zijn werk als een chroniqueur van een oude, waargebeurde mythologische geschiedenis. Omdat déze visie min of meer onbekend is, wat uitlatingen van Tolkien en Carpenter. (3) ‘… De verhalen ontstonden in mijn (Tolkiens) geest als gegeven dingen… en altijd had ik het gevoel dat ik iets aan het optekenen was dat er al was…’. ‘… Het boek (‘In de Ban van de Ring’) zal waarschijnlijk heel sterk van zijn (hier beschreven) opzetfragment verschillen, wanneer het écht geschreven wordt, omdat het verhaal zichzelf schijnt te schrijven, wanneer ik eenmaal (her en der met de definitieve versie) op gang ben, – alsof de waarheid er dan uitkomt, die slechts kort en gebrekkig is gezien in de voorbereidende schetsen…’. ‘… Het valt mij (Carpenter) in dat hij (Tolkien) in alle uiterlijkheden op het prototype van een Oxfordprofessor lijkt… Maar dat is helemaal niet het geval. Eerder lijkt het alsof een vreemde geest de vermomming van een bejaarde professor heeft aangenomen…’. ‘… Hij (Tolkien) heeft een vreemde stem: diep, maar zonder resonantie, volkomen Engels, maar met iets erin dat ik niet kan omschrijven, alsof hij uit een ander tijdperk of van een andere beschaving was gekomen…’. ‘… En hij (Tolkien) praat over zijn boek (In de Ban van de Ring) niet als een verdichtsel, maar als een kroniek van ware gebeurtenissen; hij schijnt zichzelf niet te zien als een schrijver die bijvoorbeeld een kleine onduidelijkheid heeft laten staan welke moet worden verbeterd of nader uitgelegd, maar als een geschiedschrijver die licht moet werpen op een duister punt in een historisch document…’.

6) De tovenaar Merlijn had geen ring als sieraad, maar wel een ringvormige tafel. Met de Ronde Tafel, kon hij tijdelijk een wereld van welzijn en vrede in stand houden.

7) Hij houdt dit geheim in stand om dit voor zijn eigen plannen te misbruiken. Ook de Valar en de Maiar, goden en halfgoden weten van dit geheim en ook zij zwijgen, maar nu voor een nobel doel, om de mens uit eigen wil te kunnen laten opklimmen uit de duisternis.

Ja, ja en voor de Matrix fans inderdaad, er is ook geen lepel.. :p

Ook interessant:

Tolkien wrote of his concept of the One Ring: “I should say that it was a mythical way of representing the truth that potency if it is to be exercised, and produce results, has to be externalized and so as it were passes, to a greater or lesser degree, out of one’s direct control.”